بررسی کنترل ژنتیکی عملکرد، اجزای عملکرد، زاویه ساقه و برگ پرچم در گندم نان (Triticum aestivum L.) در شرایط تنش خشکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

2 استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

برای برآورد میزان ترکیب‏پذیری، نوع عمل ژن، قابلیت توارث و دیگر پارامترهای ژنتیکی گندم نان در شرایط تنش خشکی از تلاقی نیمه‏دی‏آلل استفاده شد. 9 رقم گندم نان و 36 نتاج F1 حاصل از آن‏ها در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با 3 تکرار، در مزرعۀ پژوهشی دانشگاه باهنر کرمان در سال 1391 ‌ارزیابی شدند. بین ژنوتیپ‏های بررسی‌شده تنوع معنا‏داری برای تمام صفات مشاهده شد. قابلیت ترکیب‏پذیری عمومی (GCA) برای تمامی صفات و قابلیت ترکیب‏پذیری خصوصی (SCA) برای تمام صفات به‏جز زاویۀ ساقه معنا‏دار شد. این نتایج نقش آثار افزایشی و غیرافزایشی را در کنترل ژنتیکی این صفات نشان می‏دهد. آزمون اعتبار مدل هیمن نشان داد اپیستازی به‌طور معنا‏داری در کنترل ژنتیکی تمام صفات به‏جز زاویۀ ساقه نقش داشت. این امر سبب مشکل‌شدن به‏نژادی برای صفات ارزیابی‌شده می‏شود. وراثت‏پذیری خصوصی از 06/0 برای زاویۀ برگ پرچم تا 49/0 برای زاویۀ ساقه متغیر بود. بالا‌بودن نسبت بیکر، ‌وجودنداشتن اپیستازی و وراثت‏پذیری خصوصی بالا برای زاویۀ ساقه نشان‏دهندۀ پاسخ به گزینش زیاد این صفت در برنامه‏های به‏نژادی است. در مورد این صفت گزینش در خلال نسل‏های تفکیک مؤثر خواهد بود. با توجه به اهمیت زیاد آثار غیر‏افزایشی (غالبیت و اپیستازی) در کنترل ژنتیکی سایر صفات، در برنامه‏های به‏نژادی این صفات روش‏هایی نظیر بالک، بالک تک‌بذر و دابل‏هاپلوئید مناسب است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation genetic control of yield, yield components, stem and flag leaf angle in bread wheat (Triticum aestivum L.) under drought stress condition

نویسندگان [English]

  • Razieh Ataollahii 1
  • Rohollah Abdolshahi 2
1 M.Sc. Student of Plant Breeding, Department of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran
2 Assistant Professor, Department of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran
چکیده [English]

Combining ability, gene action, heritability and other genetic parameters in bread wheat under drought stress condition were evaluated using half diallel design. Nine wheat cultivars and 36 derived F1 assessed in a randomized complete block design with three replications in Shahid Bahonar University of Kerman research field in 2013. Evaluated genotypes showed high diversity for all traits. General combining ability(GCA) was highly significant for all traits and specific combining ability(SCA) was significant for all traits except stem angel. These results show the additive and non-additive effects on genetic control of these traits. Validity test of Hayman model showed the effect of epistasis on genetic control of all traits apart from stem angle. This dilemma makes breeding more obscure for these traits. Narrow heritability varied from 0.06 for flag leaf angel to 0.49 for stem angel. High Baker ratio, absent of epistasis and high narrow heritability show high response to selection in breeding programs for stem angel. Selection during segregation generation would be effective for this trait. Non-additive effects (dominant and epistasis) were highly important in genetic control of other traits. Bulk, single seed descent and double haploid methods are appropriate for these traits in breeding programs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Epistasis
  • Degree of dominance
  • gene action
  • combining ability
  • heritability

مراجع

1. احمدی ج، زالی ع یزدی صمدی ب، طالعی ع، قنادها م و سعیدی ع (1382) «بررسی ترکیب‏پذیری و عمل ژن‏ها در گندم نان در شرایط تنش خشکی با استفاده از تجزیۀ دی‏آلل». علوم کشاورزی ایران. 34(1): 1‌ـ 8.
2.  رامشینی ح، فاضل نجف‏آبادی م و بی‏همتا م (1391) «مطالعۀ توارث برخی صفات در گندم نان با روش دی‏آلل در شرایط نرمال و تنش خشکی». تحقیقات غلات. 2(1): 1‌ـ 15.
مصطفوی خ و ضابط م (1392) «مطالعۀ ژنتیکی عملکرد و برخی صفات زراعی در گندم نان با استفاده از بای‌پلات داده‏های د‌ی‏آلل». به‏نژادی نهال و بذر. 29-1(3): 5148-503.
4.  Baker RJ (1978) Issues in diallel analysis. Crop Science. 18: 533-537.                                                                                             
5.  Budak H, Kantar M and Kurtoglu KY (2013) Drought Tolerance in Modern and Wild Wheat. The Scientific World Journal. Pp. 1-16.
6.  Chowdhary MH, Arshad MT and Subbani GM (1997) Inheritance of some polygenic traits in hexaploid springwheat. Journal of Animal and Plant Science. 7(3) : 77-79.
7.  Dere S and Yildirim MB (2006) Inheritance of plant height, tiller number per plant, spike height and 1000-kernel weight in a 8x8 diallel cross population of bread wheat. Cereal Research Communications. 34: 965-972.
8.  Dhanda SS, Sethi GS and Behl RK (2004) Indices of drought tolerance in wheat genotypes at early stage of plant growth. Journal of Agronomy and Crop Science. 190: 6-12.
9.  Falconer DS and Mackay TFC (1996) Introduction to Quantitative Genetics. 4th ed. Longman, London.
10.  Griffing B (1956) A generalized treatment of the use of diallel crosses in quantitative inheritance. Heredity. 10: 31- 50.
11.  Griffing B (1956) Concept of general and specific combining ability in relation to diallel crossing systems. Australian Journal of Biological Sciences. 9: 463-493.
12.  Hyman BI (1954) The analysis of variance of diallel tables. Biometrics. 10: 235- 244.
13.  Jinks JL (1954) The analysis of continuous variation in a diallel cross of Nicotiana rustica varieties. Genetics. 39: 767-788.
14.  Jinks JL and Hayman BI (1953) The analysis of diallel cross. Maize genetics. 43: 223-234.
15.  Mather K and Jinks JL (1982) Biometrical genetics. London, Chapman & Hall.
16.  Mishra PC, SinghTB Kurmvanshi SM and Soni SN (1996) Gene action in diallel of bread wheat under latesown condition. Soil and Crops. 2: 128-131.
17.  Mondal AB and Gupta T (1998) Diallel analysis in wheat. Indian Journal of Genetic. 48: 167-170.
18.  Rebetzke GJ, Richards RA Condon AG and Farquhar GD (2006) Inheritance of carbon isotope discrimination in bread wheat (Triticum aestivum L.). Euphytica. 150: 97-106.
19.  Richards RA and Lukacs Z (2002) Seedling vigour in wheat sources of variation for genetic and agronomic improvement. Australian Journal of Agriculture Research. 53: 41-50.
20.  Sirvastava AN, Singh CB and Rao SK (1992) Combining ability analysis of physiological and economicaltraits in bread wheat (Triticum aestivum L.) over environments. Indian Journal of Genetics. 52 (2): 390-395.
 
به نژادی گیاهان زراعی و باغی
دوره 2، شماره 2 - شماره پیاپی 2
پاییز و زمستان
مهر 1393
صفحه 119-127

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار